Węże na działce – sprzymierzeńcy, nie wrogowie
Obecność węży na posesji niesie za sobą wiele korzyści. Węże polują na drobne zwierzęta, takie jak gryzonie, które mogą wyrządzać szkody w ogrodzie. W ten sposób pomagają kontrolować ich populację, co przyczynia się do utrzymania zdrowego przydomowego ekosystemu. Obecność węży świadczy o różnorodności biologicznej i wskazuje na zrównoważone środowisko sprzyjające różnym formom życia, jest ona więc korzystna zarówno dla samego ogrodu, jak i dla całego środowiska naturalnego.
Choć obecność węża w ogrodzie może być stresująca, dla osób, które się ich boją, istnieją skuteczne metody, aby zminimalizować ryzyko spotkań z tymi gadami. Regularne utrzymanie porządku na działce, odpowiednie ogrodzenie posesji i świadomość zagrożeń to klucz do bezpiecznego współistnienia z tymi pożytecznymi stworzeniami. Pamiętajmy, że węże są ważnym elementem naszego ekosystemu i warto dbać o ich ochronę, jednocześnie dbając o bezpieczeństwo naszej rodziny i zwierząt domowych. Pozbycie się węży z ogrodu tak naprawdę nie jest konieczne, ponieważ większość beznogich gadów w Polsce nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Z kolei żmija zygzakowata schodzi ludziom z drogi, kiedy tylko może, kąsając jedynie w obronie własnej. Pozbywanie się węży jest wręcz niewskazane, zważywszy na ich istotną rolę w środowisku, a ponadto zabronione prawem (krajowe gatunki podlegają ochronie prawnej, co oznacza, że nie można ich płoszyć, zabijać ani niszczyć ich siedlisk). Z kolei mieszkając w okolicach zasiedlonych przez populacje tych gadów do spotkań prędzej czy później dojdzie. Zatem, zamiast pozbywać się węży możemy pozwolić sobie na urządzenie obejścia w taki sposób, aby zminimalizować szansę niechcianych spotkań.
Kluczowe jest utrzymanie porządku wokół domu, przycinanie roślinności oraz przemyślane projektowanie krajobrazu. Zamiast stosować drastyczne środki, wybierz te, które są bezpieczne jednakowo dla ciebie, dla tych pożytecznych zwierząt, a także innych organizmów. Podzielcie się przestrzenią.
Wszystkie polskie węże są objęte ochroną gatunkową, co oznacza, że nie można ich płoszyć, zabijać, niszczyć ich siedlisk (WYKROCZENIE ZAGROŻONE KARĄ GRZYWNY).
Najczęściej spotykane węże w polskich ogrodach
Jak rozpoznawać poszczególne gatunki węży dowiecie się STĄD.
Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix): Niejadowity, niegroźny dla człowieka, rozpoznawany po żółtych plamach za głową. Lubi miejsca wilgotne, blisko wody (odżywia się głównie płazami). Dobrze pływa. Złapany wydziela cuchnącą ciecz, często udaje martwego w obliczu zagrożenia. Zwykle nie większy niż 1 metr.
Żmija zygzakowata (Vipera berus): Jedyny jadowity wąż w Polsce. Łatwo rozpoznać ją po charakterystycznym zygzakowatym wzorze na grzbiecie i pionowej źrenicy. Może być szara, brązowa lub czarna. Występuje głównie w pobliżu lasów, na polanach i wrzosowiskach. Żmije są płochliwe i unikają ludzi. Bronią się tylko w ostateczności, np. gdy są zaskoczone lub nadepnięte – wiele dostępnych badań z Polski i Europy wyraźnie pokazuje, że do pokąsań najczęściej dochodzi podczas prób płoszenia, łapania lub zabijana żmij. Jad służy im do polowania na gryzonie, dlatego niechętnie używają go w obronie własnej (zużyty jad trzeba wyprodukować na nowo, a to strata energii). Jest to niewielki wąż, rzadko przekraczający 50-60 cm.
Gniewosz plamisty (Coronella austriaca): Niejadowity, zupełnie niegroźny dla człowieka, nieduży wąż o brązowo-szarej barwie z ciemnymi plamami – jedną dużą na głowie i 2-4 rzędami plamek wzdłuż tułowia. Występuje na nasłonecznionych, otwartych lub półotwartych obszarach, takich jak łąki, skraje lasów, nasłonecznione wzgórza. Często mylony ze żmiją z powodu podobnych rozmiarów i umaszczenia. Poza innym wzorem na ciele od żmii odróżnia go też okrągła źrenica. Jest wężem niedużym, niewiele większym od żmii zygzakowatej, zwykle nie przekracza 60 cm.
Węże, choć często budzą lęk, pełnią ważną funkcję w ekosystemie. Jednak ich obecność na działce może budzić strach, szczególnie jeśli w pobliżu znajdują się dzieci czy zwierzęta domowe.
Co zrobić, aby zminimalizować ryzyko spotkania z wężem w ogrodzie? Kilka praktycznych porad.
Węże preferują miejsca, w których mogą się schować przed zagrożeniem i gdzie mogą skutecznie regulować temperaturę ciała. Najczęściej są to sterty gałęzi, pryzmy kamieni, kompostowniki, czy wysokie trawy. Mając dobre rozeznanie, co może zostać potraktowane przez węże jako potencjalne schronienie, możemy zminimalizować szanse na ich spotkanie. Co możemy zatem zrobić?
– Uprzątnięcie terenu — regularnie sprzątaj swoje obejście, czyli usuwaj zalegające na działce deski, gałęzie, kamienie oraz inne elementy, które mogą stać się naturalnymi kryjówkami dla węży. Im mniej ukrytych zakamarków, tym mniej chętnie węże będą wybierać Twój ogród na swoje siedlisko. Możesz zrobić im niszę w miejscu przez nikogo nie wykorzystywanym, w najdalszym kącie ogrodu — z takiego miejsca skorzystają również inne zwierzęta, np. jeże, więc warto z niego nie rezygnować.
– Węże często korzystają z gęstych zarośli jako schronienia. Aby zmniejszyć ich obecność w ogrodzie, warto regularnie przycinać drzewa i krzewy w pobliżu miejsc, w których spędzasz najwięcej czasu. Utrzymywanie przestrzeni między ziemią a dolnymi gałęziami drzew i krzewów również jest dobrym rozwiązaniem.
– Przeniesienie kompostownika i drewna opałowego z dala od miejsc, gdzie regularnie przebywasz, na przykład pod ogrodzenie.
Na najczęściej użytkowanych trasach/miejscach w ogrodzie możesz regularnie kosić. Część węży będzie unikać otwartego terenu, ponieważ będą tam narażone na ataki drapieżników. Jeśli nawet wąż przyjdzie w takie miejsce, żeby się wygrzewać, to niska trawa zapewni, że będzie dla ciebie widoczny z daleka. Dodatkowo wąż będzie miał szansę dostrzec zbliżającego się człowieka i tym samym odpełznąć w bezpieczne miejsce.
Pamiętajmy, że koszenie i nadmierne usuwanie roślinności jest niekorzystne przy coraz częstszych suszach i falach upałów. Ponadto kosząc obejście “na zero” zabieramy środowisko życia innym organizmom, np motylom i zapylaczom. Dlatego najlepiej skupić się na wykaszaniu miejsc, z których najczęściej się korzysta, np. samych ścieżek czy bezpośredniego obejścia domu.
Zrozumienie zachowań węży i nauczenie się, jak postępować w ich obecności, może znacząco zwiększyć Twoje bezpieczeństwo.
Oto kilka ważnych wskazówek:
– Zachowaj ostrożność: jeśli zauważysz węża, nie próbuj go przeganiać ani chwytać. Węże nigdy nie atakują, jedynie się bronią przed większym i groźniejszym dla niej człowiekiem, więc najlepiej dać im czas na spokojne opuszczenie terenu – większość węży wybierze ucieczkę, gdy tylko będzie miało ku temu możliwość.
– Poinformuj swoje dzieci o obecności węży i naucz je, jak się zachować w ich pobliżu. Podkreśl, że nie wolno próbować dotykać ani podnosić węży. Zwróć uwagę, żeby nie bawiły się w stosach gałęzi i kamieni.
– Przy pracach terenowych używaj rękawiczek, wchodząc w wysoką trawę – zadbaj o kryte buty i długie spodnie. Przed przystąpieniem do prac można próbować spłoszyć węże tupaniem, stukaniem w podłoże itp.
Przenoszenie węży NIE JEST rozwiązaniem w sytuacji obecności węży na posesji.
Metoda ta nie jest skuteczna – przeniesienie jednego czy kilku węży nie rozwiąże problemu, jeśli w pobliżu istnieje duża i stabilna populacja. Węże szybko wrócą na swoje dawne terytorium.
Wszystkie węże w Polsce są objęte ochroną gatunkową. Zabronione jest ich zabijanie, chwytanie oraz niszczenie ich siedlisk. Dlatego ważne jest, aby wszelkie działania podejmowane w celu ich odstraszania były zgodne z przepisami prawa. Strażacy, którzy najczęściej są wzywani do takich interwencji, nie mają wiedzy o wymaganiach gatunkowych węży i najczęściej przenoszą zwierzęta “do lasu”, co może skutkować ich odłożoną w czasie śmiercią.
Podsumowanie
Węże, choć często budzą lęk, są pożytecznymi sprzymierzeńcami w ogrodzie, pomagając w kontrolowaniu populacji szkodników i utrzymaniu zdrowego ekosystemu. Przypominają nam też, że żyjemy w bogatym środowisku pełnym zwierząt, co jest powodem do radości. Ich obecność świadczy o dużej różnorodności biologicznej i zrównoważonym środowisku. Aby zminimalizować szansę spotkań z wężami, warto dbać o porządek w ogrodzie, przycinać roślinność, ale nie szkodząc przy tym przydomowej różnorodności biologicznej. Zamiast stosować drastyczne środki, lepiej wybierać metody bezpieczne zarówno dla ludzi, jak i dla węży, które są objęte ochroną gatunkową. W razie potrzeby należy skonsultować się z herpetologiem.