Badania populacyjne gniewosza plamistego na wybranych stanowiskach w Polsce
W latach 2015-2021 projekt prowadzony był w gminie Gogolin (województwo opolskie), a od roku 2018 roku realizowany jest w powiecie bydgoskim (województwo kujawsko-pomorskie). Naszym celem jest poznanie stanu populacji gniewosza plamistego, określenie areału występowania zarówno całych populacji, jak i poszczególnych osobników, określenie preferencji siedliskowych oraz zbadanie migracji sezonowych i dobowych tych węży. W badaniach – oprócz standardowych technik inwentaryzacyjnych – wykorzystujemy sztuczne kryjówki (które pozwalają na łatwiejsze odnalezienie gniewoszy), techniki GIS i teledetekcyjne oraz metody telemetryczne.
Telemetria jest metodą badań wykorzystującą fale radiowe. Nadajnik przyczepiony do skóry węża wysyła sygnał, który jest odbierany za pomocą odbiornika z anteną, co umożliwia dokładne zlokalizowanie miejsca, w którym znajduje się nadajnik.
Każdy złapany osobnik ma określaną klasę wieku (dorosły-młody), płeć, jest mierzony, ważony i indywidualnie znakowany poprzez nacięcie łuski na brzuchu (jest to metoda bezbolesna – można ja przyrównać do obcinania paznokci człowiekowi) lub za pomocą kautera. Niektórym gniewoszom przyklejamy niewielkie nadajniki, które wysyłają sygnał radiowy o konkretnej częstotliwości. Wykorzystywane przez nas metody są mało inwazyjne i po wypuszczeniu gniewosze powracają do swojej zwykłej aktywności. Namierzania sygnałów przy kolejnych wizytach w terenie pozwala nam stwierdzić, gdzie znajdują się poszczególne węże, nawet jeśli nie jesteśmy w stanie ich zobaczyć. Jest to niezwykle cenna informacja, zwłaszcza w przypadku tak skrytego i zwykle trudnego do odnalezienia gatunku. Każda stwierdzona lokalizacja jest zaznaczana za pomocą odbiornika GPS, aby później wszystkie dane można było zanalizować przy użyciu oprogramowania GIS. W 2016 roku projekt został rozszerzony o badania preferencji mikrosiedliskowych gniewoszy z pomocą narzędzi i metod geoinformatycznych (GIS). W tym celu wykonano m.in. naloty dronem (realizowane przez współpracujących z nami pracownikami Zakładu Geoinformatyki i Kartografii UWr), wykorzystano kilkadziesiąt czułych loggerów rejestrujących temperaturę powietrza i wilgotność względną powietrza przy kryjówkach oraz przeprowadzono szereg analiz przestrzennych.
W ramach działań powstały dotychczas: obroniona w 2017 roku praca magisterska (na Uniwersytecie Wrocławskim), artykuł w czasopiśmie Animals oraz szereg wystąpień konferencyjnych (lista w dziale Publikacje). W ciągu tych kilku lat zebraliśmy (i wciąż zbieramy) sporo materiału, dlatego równolegle analizujemy zebrane dane – dalsze wyniki planujemy opublikować w postaci kolejnych artykułów naukowych. We wrześniu 2020 obroniona została druga praca magisterska (na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy).
Na wszelkie czynności realizowane w ramach projektu mamy zgodę właściwych Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Jednocześnie (stan na 2021 rok) możemy stwierdzić, że populacja z gminy Gogolin jest największą rozpoznaną krajową populacją gniewosza, liczącą ponad 150 indywidualnie wyznakowanych osobników. Podjęliśmy działania zmierzające do jej trwałej ochrony, zgłaszając propozycję utworzenia rezerwatu. W styczniu 2023 roku decyzją RDOŚ w Opolu powstał rezerwat „Gogolińskie Gniewosze„!